لازم به ذکر است که اگر از فشار هوا برای فرایند پرتاب ساچمه استفاده شود به این عملیات ایربلاست می گویند ولی اگر از توربین های پر سرعت با چرخ دوار این ساچمه ها پاشیده شود فرایند را شات بلاست می نامند.

مکانیزم تمیزکاری در فرآیند شاتبلاست بر مبنای مهار انرژی جنبشی است. به این شکل که مواد ساینده فلزی با انتقال و آزادسازی انرژی در اثر برخورد با سطح قطعه، منجر به حذف مواد زائد سطحی می شوند.

خدمات شات بلاست در صنایع هوافضا ، خودروسازی و سازه های عمرانی (به ویژه در قطعات فولادی) کاربرد گسترده ‌ای دارد. در بسیاری از این کاربردها، اجرای عملیات ساچمه زنی ، یکی از مهم ترین فرآیندهای سطحی برای رسیدن به کیفیت مورد نظر است.

عوامل موثر بر شات بلاست

از جمله از عوامل موثر بر شات بلاست می توان به جرم ساچمه های ساینده، زاویه برخورد ساچمه ها، سرعت انتقال، درصد پوشش ضربه و شکل ساچمه ها اشاره کرد که در ادامه به توضیح هر یک از این عوامل پرداخته می شود.

جرم ساچمه های ساینده

در فرآیند شاتبلاست هر چه جرم ساچمه های ساینده در بیشتر باشد، عمق اثر ضربات بیشتر خواهد بود. انتخاب جرم ساچمه ها تا حدود زیادی به سایز و جرم قطعه مورد نظر بستگی دارد. انتخاب نادرست وزن ذرات پرتابی ممکن است به قطعه آسیب بزند یا این که تاثیر مورد نظر در فرآیند را نداشته باشد.

زاویه برخورد ساچمه ها

زاویه برخورد ساچمه ها به سطح در فرآیند ، باید بهینه باشد. به گونه ای که انتخاب درست زاویه برخورد باعث کاهش زمان فرایند و هزینه ها می شود. لازم به ذکر است که برخی زوایای پرتابی ممکن است سبب فررفتگی آخال های سطحی به قطعه شوند.

سرعت انتقال

در فرآیند شاتبلاست هر چه سرعت انتقال ساچمه ها به سطح بیشتر باشد، فرایند سریع تر انجام خواهد گرفت. باید توجه شود که در سرعت های بالا عواملی مانند افزایش دما، سایندگی ساچمه ها و ثبات قطعه توسط نیروی متخصص به طور مداوم کنترل شود. همچنین سرعت ذرات دراین فرآیند بین 50 تا 100 متر بر ثانیه می باشد.

درصد پوشش ضربه

درصد پوشش ضربه در فرآیند شاتبلاست به این صورت است که هرچه اندازه ساچمه ها بزرگ تر باشد، این مقدار بیشتر خواهد بود و عملیات در مدت زمان کمتری انجام می شود.

شکل ساچمه ها

در نهایت شکل ساچمه ها در فرآیند شاتبلاست به شکل هندسی قطعه مورد نظر بستگی دارد. به منظور تمیزکاری گوشه های قطعه، ساچمه های زاویه دار و کوچکتری و برای تنش زدایی سطوح صاف تر، از ساچمه های کروی استفاده می شود.

دستگاه شات بلاست

دستگاه شات بلاست از چهار بخش کلی تشکیل شده است:

• توربین که وظیفه پاشش ساچمه ها با سرعت بالا بر سطح مورد نظر را دارد که قدرت و سرعت توربین، تعیین کننده قدرت و سرعت شاتینگ (ضربه) دستگاه است.
• محفظه شاتینگ یا دیگ دستگاه که به دلیل سرعت بالای ساچمه ها، فرآیند باید در محفظه بسته و عاری از ارتعاش انجام شود.
• الواتور که به عنوان بالا بردن ذرات تجمع یافته در پایین محفظه دستتگاه استفاده می شود.
• توربین غبارگیر که گرد و بار حاصل از این فرآیند را جمع آوری می کنند.

توربین شات بلاست از مهم بخش های این دستگاه است. طراحی این توربین باید به گونه ای باشد که بالاترین کارایی را برای دستگاه فراهم کند. کالیبره کردن توربین با دقت بالا، سبب حصول بیشترین کارایی و بازده می شود. همچنین لازم به ذکر است که بزرگترین نقطه ضعف این دستگاه ها در توربین دستگاه ها نهفته است، بنابراین بررسی دقیق کارایی آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

انواع دستگاه های شات بلاست

دستگاه های شات بلاست به چند دسته کلی تقسیم می شوند:

دستگاه شات بلاست درام

در دستگاه درام از نوعی نوار نقاله در حال چرخش استفاده می شود. قطعه روی این نوار غلتیده و توربین نیز از بالا با ساچمه آن را بمباران می کند. در پایان، قطعات پس از تمیز شدن تخلیه می شوند. این دستگاه قابلیت جلاکاری و تمیزکاری کل زوایای قطعه را دارد.

دستگاه شات بلاست میزی

دستگاه میزی برای قطعات با ابعاد بزرگ مناسب است. در این دستگاه قطعه بر روی صفحه گرد چرخان قرار می گیرد و پاشش ساچمه از توربین به گونه ای که کل زوایای قطعه را پوشش دهد، انجام می شود.

دستگاه شات بلاست آویزی

بهترین گزینه برای انجام عملیات ساچمه زنی و آماده سازی سطوح قطعات صنعتی با تعداد بالا، دستگاه آویزی می باشد. این دستگاه دارای انواع پیوسته و غیرپیوسته است که متناسب با نوع قطعه و خط تولید قطعه، می توان نوع آن را تعیین کرد.

دستگاه آویزی در صنایع خودرو، ریخته گری و سازه های فولادی کاربرد گسترده ای دارند. این دستگاه علاوه بر صرفه جویی در زمان، از ضربه زدن و تغییر شکل قطعه در حین ساچمه زنی جلوگیری می کند.

دستگاه شات بلاست تونلی

از دستگاه تونلی یا دروازه ای به منظور زنگ زدایی، تمیزکاری و زبر کردن پیوسته قطعات استفاده می شود. در این دستگاه تعدادی توربین در موقعیت ها و جهت گیری های مختلف برای دسترسی به تمام سطوح نصب می شود.

تفاوت سندبلاست و شات بلاست

اگر چه از نظر نوع تجهیزات استفاده شده، تفاوت چندانی بین این دو روش وجود ندارد اما تفاوت واقعی این است که در سندبلاست فلزات از شن و ماسه سیلیسی به عنوان شتاب گیرنده استفاده می‌شود، در حالی که در شات بلاست از ساچمه هایی استفاده می‌شود که اغلب از جنس فولاد، مس تا آلومینیوم می‌باشند.

همچنین فرایند سندبلاست عملیاتی آرام تر، همراه با سایش با ضخامت کمتر است. فشار ذرات و دیگر پارامترها در سندبلاست، قابل کنترل تر هستند و تخریب قطعات در این فرایند، کمتر از روش شاتبلاست است.

در مواردی که نفوذ عمیق ساینده بر سطح قطعه نیاز است، از روش شاتبلاست استفاده می شود. در مواردی مانند دنده‌ها و شفت‌ها که ممکن است سندبلاست بسیار آرام و وقت‌گیر باشد، این فرآیند به سرعت سطوح ضخیم و سنگین را آماده عملیات بعدی مانند رنگ‌آمیزی می‌ کند.

لازم به ذکر است که مکانیزم پرتاب مواد در سندبلاست به وسیله ی فشار هواست ولی در شاتبلاست به وسیله ی نیروی مکانیکی است. همچنین فاصله دستگاه سندبلاست با سطح باید نزدیک باشد ولی فاصله دستگاه شاتبلاست با سطوح باید دورتر باشد.

در نتیجه در فرایند سایش سطح با راندمان بالا برای قطعات فولادی نظیر چرخ دنده ها و شفت ها که ممکن است محدودیت زمانی وجود داشته باشد، خدمات شات بلاست مناسب تر است. اما اگر حساسیت بیشتر و تمیزکاری نرم نیاز بود از فرآیند سندبلاست استفاده می شود.

گریت شات بلاست

گریت شات بلاست در صنایع به آن دسته از ساچمه هایی گفته می شود که با استفاده از شیوه های خاص شکسته شده و پس از عملیات حرارتی با سختی های مختلف تولید می گردند. در واقع گریت، ساچمه شکسته شده در اندازه های مختلف است که دارای شکل نامنظم و زاویه دار می باشد.

گریت های استفاده شده در شاتبلاست به دلیل داشتن لبه های تیز از خاصیت برندگی بیشتری نسبت به ساچمه ها برخوردارند. در نتیجه هر زمان که نیاز به ضربه قوی روی سطح قطعه باشد از گریت استفاده می شود.

گریت شات بلاست بیشتر جهت تولید سطوح خشن و زبر مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین این گریت ها سرعت بسیار بالایی در رنگ برداری و حذف آلاینده های سطحی از انواع فلزات ریختگی را دارد. زاویه دار بودن گریت، سطوح مناسبی را برای پذیرش رنگ، لعاب و دیگر پوشش ها ارائه می دهد.

قیمت شات بلاست

عواملی که بر روی قیمت شات بلاست اثر می گذارند شامل نوع توربین استفاده شده، قابلیت به روز رسانی دستگاه و کیفیت نهایی محصول مورد نظر است. لازم به ذکر است توربین هایی که بدون صدا و ارتعاش هستند فرآیند را با کیفیت بهتری ارائه می دهند.

یکی از عوامل موثر دیگر بر قیمت شات بلاست ، تاثیر برند می باشد. هرچه برند بزرگتر باشد، قیمت تجهیزات شاتبلاست شرکت های معروف بالاتر می رود. اما لازم به ذکر است که تفاوت چندانی بین کیفیت و عملکرد برند وجود ندارد.

تفاوت قیمت شات بلاست بین مدل های مختلف بسیار زیاد است و حتی تفاوت قیمت مدل های مختلف یک برند نیز کاملا مشهود است. دلیل آن وجود تفاوت های آشکار در مواد، طراحی و عملکرد انواع مختلف تجهیزات ساچمه است.

همچنین غیر قابل اجتناب است که قیمت شات بلاست با برندهای بین المللی متفاوت باشد زیرا تجهیزات شاتبلاست برندهای چینی در مقایسه با برندهای بین المللی قدرت فنی و حرفه ای متفاوتی دارند. بنابراین باید با این عوامل موثر بر قیمت شات بلاست آشنا بود تا بتوان از بین نیازهای واقعی ، محصولات مناسب خود را انتخاب کرد و با اطمینان از کیفیت کار ، راندمان کار را به طور موثر بهبود بخشید.

خدمات شات بلاست

به طور کلی خدمات شات بلاست می‌تواند بصورت دستگاهی باشد که با قرار گرفتن قطعه یا فلز موردنظر در دستگاه باشد که به وسیله توربین شروع به ساچمه زنی می‌ کند یا به صورت یک تفنگ باشد که شخصی آن را به دست می گیرد و عملیات را انجام می دهد. همچنین نوع دستگاه استفاده شده با توجه به نیاز و کاربرد مورد نظر ممکن است در نحوه ارائه خدمات تغییر ایجاد کند.