میکروسکوپ نوری

میکروسکوپ نوری یا ریزنمای نوری یکی از انواع میکروسکوپ است که از نور مرئی و سیستمی متشکل از چند لنز برای بزرگنمایی اجسام، موجودات و ساختار موادی که با چشم غیر مسلح قابل بررسی نیستند، کاربرد دارد. میکروسکوپ‌های نوری انواع مختلفی دارند که از ساده شروع تا میکروسکوپ‌های بسیار پیچیده برای وضوح بالاتر استفاده می‌شوند. ساختمان اصلی میکروسکوپ نوری شامل عدسی چشمی و عدسی شیئ، دسته یا بدنه صفحه چرخان، صفحه میکروسکوپ، دیافراگم، منبع نور، گیره‌های صفحه، پیچ ماکرومتری، پیچ میکرومتری و پایه است

انواع میکروسکوپ نوری

یکی از معروفی ترین انواع میکروسکوپ های نوری، میکروسکوپ‌های نوری ساده یا تک لنز است. به  این دسته از میکروسکوپ‌ها، بیشتر از یک لنز وصل نمی شود. میکروسکوپ‌ نوری ساده می‌تواند ذرات را چیزی در حدود 300 برابر بزرگنمایی ‌کند. این به این معناست که اگر اندازه ذره‌ای را 1 میلی‌متر در نظر بگیریم، تصویری که توسط میکروسکوپ می‌بینیم 300 میلی‌متر است. قدرت وضوح میکروسکوپ‌های نوری ساده یا تک لنز کمتر از 1 میکرومتر ( هر یک میکرومتر برابر با یک میلیونم متر است) است. پس نباید توقع بزرگنمایی و وضوح تصویر شگفت انگیزی را از این ابزار داشته باشیم.

میکروسکوپ‌های نوری مرکب توانایی اتصال چندین لنز را به صورت همزمان دارند و همین ویژگی این قابلیت را به آنها می‌دهد که اجسام را تا 2000 برابر بیشتر از اندازه واقعیشان بزرگنمایی کنند. وضوح تصویر و تفکیک ‌پذیری این ابزار در حدود 0.2 میکرومتر است. از این نوع میکروسکوپ‌ها در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی استفاده می‌شود.

مزایای میکروسکوپ نوری

برای مشاهده نمونه‌های زنده سلولی و میکروبی، استفاده از میکروسکوپ‌های نوری بهتر گزینه است زیرا از دیگر میکروسکوپ‌ها نمی‌توان برای این امر استفاده کرد. با استفاده از این ابزار می‌توان به راحتی رفتار سلولی یا بافت مورد نظر نظیر حرکت و تقسیم سلولی را بررسی کرد. همچنین حرکت سلول‌های باکتریایی را نیز می‌توان با میکروسکوپ نوری در زیر ذره‌بین قرار داد.

میکروسکوپ نوری

به علاوه استفاده از میکروسکوپ‌های نوری نسبت به همتایان پیشرفته خود یعنی میکروسکوپ‌های الکترونی، دشواری‌های بسیار کمتری دارد و طرز استفاده از آن بسیار ساده است. یکی دیگر از حسن‌‌ هایی که میکروسکوپ الکترونی دارد، هزینه نگه ‌داری بسیار پایین آن است. میکروسکوپ‌ های پیشرفته هزینه نگهداری بسیار بالایی دارند و برای بسیاری از موارد، استفاده از آنها به صرفه نیست.

اجزای میکروسکوپ نوری

میکروسکوپ‌های نوری از اجزای مختلفی تشکیل شده است که ترکیب و هماهنگی آنها باهم، سبب بزرگنمایی ذرات برای ما می‌شوند. در ادامه به بررسی اجزای مختلف این ابزار می‌پردازیم.  اولین بخش، بخش نوری است. این بخش از  دو اجزای زیر تشکیل شده است: منبع نور و کندانسور.

امروزه لامپ‌های LED وظیفه تامین منبع و اصلاح نوری در این دسته از ابزارها را بر عهده دارند. در نسخه‌های اولیه این میکروسکوپ‌ها، از آینه‌های مقعر برای تامین نور استفاده می‌شد. بعد از گذشت زمان لامپ‌های کم مصرف جایگزین آینه مقعر شدند.

کندانسور برعکس اسمش کاربرد بسیار ساده‌ای دارد. این وسیله، نور را به طور مساوی در تمام اجزای ذره تقسیم می‌کند. در واقع با وجود کندانسور تمام قسمت‌های ذره دارای نور مساوی است و اینطوری نیست که یک قسمت کم نور و قسمتی دیگر پر نور باشد.

کندانسور از چندین لنز تشکیل شده است که وظیفه جمع‌آوری، جلوگیری از انحراف و تقسیم مساوی پرتوهای نوری را بر عهده دارد. مورد دیگری که باید به آن اشاره کنیم دیافراگم است که یکی از اجزای کندانسور محسوب می‌شود. دیافراگم وظیفه تنظیم میزان و شدت نور ورودی به نمونه را بر عهده دارد.

میکروسکوپ نوری

بخش های مکانیکی میکروسکوپ نوری

جز اول پایه است. پایه به اشکال نعلی، مدور، مکعب مستطیلی و مانند آن ساخته می‌شود. جنس پایه معموال از فوالد سنگین انتخاب می‌گردد تا در زمان مطالعات میکروسکوپی و عکس‌برداری از هر گونه لغزشی جلوگیری شود.

جز دوم دسته بوده که برای جابجایی میکروسکوپ به کار می‌رود. صفحه میکروسکوپ جز سوم است. این صفحه، فلزی یا کائوچویی است که محل قرار دادن جسم مورد مطالعه است. نور از منفذ تعبیه شده در وسط صفحه پالتین عبور کرده و به منونه مورد مطالعه می‌رسد. روی صفحه دو گیره برای نگه داشتن الم نصب شده‌است که الم را به‌طور افقی و در جهات مختلف حرکت می‌دهند. جز چهارم صفحه گردان یا متحرک است. این جز، قطعه فلزی است، تقریباً به شکل مخروط ناقص که در سطح پایین آن تعدادی سوراخ تعبیه شده‌است. به هر یک از این سوراخ‌ها، یک لوله عدسی شیئی پیچ می‌شود. با چرخاندن صفحه گردان، عدسی شیئی مورد نیاز در میدان دید قرار می‌گیرد.

جز پنجم، پیچ‌های تنظیم ماکرومتر (سریع) و میکرومتر (دقیق) است. این پیچ ها شامل پیچ تنظیم سریع یا ماکرومتر و پیچ تنظیم دقیق یا میکرومتر است که بر روی دسته میکروسکوپ قرار دارند. این پیچ‌ها صفحه پالتین را در جهت بالا به پایین و بالعکس جابجا می‌کنند. با پیچ بزرگ، صفحه پالتین با سرعت بیشتری بالا و پایین برده می‌شود. جز ششم سیستم ورنیه است. این جز از دو قسمت خط‌کش مانند درست شده‌است که طول و عرض مختصاتی منونه را مشخص می‌کند ومی توان با یادداشت کردن این دو عددپس از جابجاشدن منونه دوباره نقطه مورد نظر را به راحتی پیدا میشود. جز آخر یا هفتم لوله میکروسکوپ است. این لوله استوانه‌ای است به طول تقریبی ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر که عدسی چشمی در بالای آن قرار دارد و از پائین به صفحه گردان متصل است.

میکروسکوپ نوری